Εάν αποφασίσετε την δημιουργία της δικής σας ΚοινΣΕπ και έχετε μια καλή ιδέα που πληροί τα κριτήρια του νόμου 4430/2016 ελάτε σε επαφή μαζί μας από εδώ για να σας βοηθήσουμε με την 10χρονη εμπειρία μας στον τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας και στην Δημιουργία άνω των 620 Επιτυχημένων ΚοινΣΕπ
Νέοι θεσμοί και πρακτικές χρηματοδότησης για την επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας
Εισαγωγή: Όταν η χρηματοπιστωτική κατάρρευση συνέβαινε στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Ελλάδα αποδείχθηκε πως δε διαθέτουμε εναργείς ιστορικούς επιστήμονες. Αυτή, βέβαια, είναι μια παράξενη διατύπωση. «Τι να τους κάνεις τους ιστορικούς , όταν ο κόσμος καίγεται και η οικονομία καταρρέει»;
Αν υπήρχαν πολλοί και αξιόλογοι, ή (για να μην είμαι τόσο άδικος) η φωνή τους ακουγόταν, όλοι θα έβλεπαν την καταιγίδα που έρχεται. Όπως και με το Κραχ του 1929, αρρώστησε η Αμερική και κατόπιν εξαφανίστηκαν τα λεφτά από τη διεθνή αγορά των τραπεζών και του δανεισμού. Οι οικονομολογούντες το λένε «πιστωτική ασφυξία», όμως σήμερα οι συνάνθρωποί μας το βιώνουν στο πετσί τους ως προσωπική διάλυση της ζωής τους.
Οι μετατροπή του ελληνικού Πανεπιστημίου σε κομματικό φέουδο στέρησε το κράτος μας από τα μάτια και τα αυτιά του. Το Πανεπιστήμιο είναι ο φυσικός και θεσμικός συμβουλάτορας του κράτους σε όλες τις εύτακτες, δημοκρατικές κοινωνίες. Εξασφαλίζει πως η γνώση παράγεται ελεύθερα: αυτό είναι το νόημα του ακαδημαϊκού ασύλου. Επίσης, λειτουργεί ως θησαυρός γνώσεων και πρακτικών: οι πολιτικοί και οι αναλυτές έρχονται και παρέρχονται – η θεσμική μνήμη που κουβαλούν οι ακαδημαϊκοί και ερευνητικοί φορείς μένει ως κληρονομιά για την κοινωνία του μέλλοντος. Εμείς καταφέραμε να προσλάβουμε τους πιο μέτριους και να διώξουμε τους αρίστους. Ευνοήσαμε την κοινωνική δημιουργία ενός νέου τύπου «καθηγητή», που μοιάζει περισσότερο με δημόσιο υπάλληλο, χρηματόφιλο και υστερόβουλο απέναντι στη νέα γενιά. Η δουλειά του είναι να μην αφήνει κανένα λουλούδι να ανθίσει: τουλάχιστον όχι κοντά στο σημείο που βρίσκονται τα χρηματοδοτικά προγράμματα. «Αν οι φοιτητές είναι πια τόσο επίμονοι, ας πάνε «έξω» βρε αδερφέ». Και όταν εναγωνίως ψάχναμε να βρούμε κάποιον να μας πει τι σόι σεισμός είναι αυτός που μας κτύπησε το 2010, οι «καθηγητές» μασούσαν μπαγιάτικες ασυναρτησίες, μη τύχει και ενοχληθούν οι πολιτικοί τους πάτρωνες και καταστούν ανεπιθύμητοι.
Εμείς, επίσης, δε νοιαστήκαμε και τόσο πολύ για την κοινωνία που έρχεται, για τους νέους και τους αγέννητους. Θεσμοποιήσαμε την υπερχρέωση του κράτους μας και περιγράψαμε ως προσωπική επίτευξη τα παντός είδους ρουσφέτια με βάση τα οποία πιάσαμε κι εμείς μια δουλίτσα στο δημόσιο ή στα πέριξ. Ένας λογιστής θα έλεγε πως κάναμε πλιάτσικο στο δημόσιο ταμείο, με τα δανεικά λεφτά των ξένων τραπεζών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Όταν ξεκινούσε το κακό, δεν είχαμε ιστορικούς, δεν είχαμε οικονομολόγους και δεν είχαμε και λογιστές. Σε μια χώρα που επίσης δε ξέρει τι είναι ο κοινωνικός επιστήμονας και τι σημαίνει «κοινωνική ανάπτυξη», ο συνδυασμός αυτός αποδείχθηκε τοξικός.
Η κοινωνική ζωή του έθνους και η συνέχεια του κράτους υπάρχουν και μετά τον δημοσιονομικό θάνατο. Αυτή είναι η καλή όψη του πράγματος. Άρα, μιλώντας σταράτα: Συνένοχη ελληνική κοινωνία, δεν έχεις γλυτώσει από την ευθύνη και την ευκαιρία να διορθώσεις τις πονηριές σου και να τα κάνεις όλα σωστά αυτή τη φορά.
Κατάρρευση
Όταν μια χώρα πτωχεύει, δε πάει μονοκόμματη όλη η αγορά στον πάτο. Σε περιπτώσεις σα τη δική μας, που το έθνος είναι ο ορισμός του κοσμοπολιτισμού, η χώρα είναι μέλος διεθνούς πολιτικής και νομισματικής ένωσης και η αγορά έχει πολλά εξωστρεφή στοιχεία, μερικά κομμάτια της οικονομίας θα διαλυθούν, μερικά θα σέρνονται και μερικά θα μας εκπλήσσουν ευχάριστα. Οι κομμουνιστές λένε πως ένα μέρος του κεφαλαίου θα ανακυκλωθεί. Καλά το λένε, αν και δε μας έχουν εξηγήσει επαρκώς την κοινωνική πονηριά πίσω από μερικές κραυγαλέες περιπτώσεις. Ας πάρουμε για παράδειγμα τις τράπεζες.
Στην Ελλάδα, είχαμε τεσσάρων ειδών τράπεζες: (α) αυτές στις οποίες κάνανε κουμάντο τα κόμματα και η κυβέρνηση, (β) μερικές εμπορικές/επενδυτικές, (γ) καμιά εικοσαριά συνεταιριστικές με μεγάλη ιστορία και με κατά τόπους καλά εκπαιδευμένα ζιζάνια να τις διοικούν και ενίοτε να τις βουλιάζουν, (δ) τράπεζες για ίδια χρήση, που τις έφτιαχνα οι «εθνικοί πρωταθλητές» επιχειρηματίες για να χρηματοδοτούν τις βρωμοδουλειές τους. Φαίνεται πως υπάρχει μια λανθάνουσα λειτουργική σύνδεση μεταξύ του τραπεζικού και του σωφρονιστικού συστήματος εδώ: κάποιοι από τους ανθρώπους των τραπεζών είναι σήμερα πίσω από τα κάγκελα και οι πολιτικοί λένε πως θα φτιάξουν και μια νέα φυλακή ειδική για τις περιπτώσεις αυτές. Ο κλάδος αναπτύσσεται ραγδαία.
Ταυτόχρονα, όμως, ένα παράξενο πράγμα συμβαίνει. Μιας και πιάσαμε να λέμε για τον τραπεζικό κλάδο, η ζήτηση ανέβηκε και βέβαια η προσφορά είναι μηδαμινή.
Βούλιαξαν κάποιες συνεταιριστικές, πράγμα πολύ λυπηρό για τις τοπικές κοινωνίες. Μεγάλο, πλήγμα επίσης, για την αξιοπρέπεια και την πίστη στο συνεταιριστικό χρηματοπιστωτικό κλάδο και στην Κοινωνική Οικονομία. Ίσον: μεγάλη ζημιά. Εντάξει, δε τους νοιάζει και τόσο πολύ μερικούς-μερικούς: το μερίδιο των συνεταιριστικών τραπεζών στην αγορά των χορηγήσεων δεν είναι τόσο υπολογίσιμο. Όμως, έκατσαν ποτέ να δουν ποια είναι η κοινωνική αξία της συνεταιριστικής και αλληλέγγυας οικονομίας; Την Κεντρική Τράπεζα της Ελλάδος έπρεπε να την κόβει λίγο παραπάνω, να είναι πιο γρήγορη και πιο αποφασιστική.
Οι τράπεζες-παραμάζα των «εθνικών πρωταθλητών» διαλύθηκαν. Δόξα το Θεώ, γιατί χαλούσαν την πιάτσα.
Ο εμπορικός κλάδος συρρικνώνεται και εξορθολογίζεται. Σχολάζουσες δυνάμεις κινητοποιήθηκαν: για παράδειγμα στην Εθνική, που έδειξε πως μπορεί να κάνει παιχνίδι στην ελεύθερη αγορά των επενδυτών και την Alpha Bank που πάντοτε ήταν σοβαρή. Πιστεύω, πως οι τέσσερις συστημικές, μαζί με την Πειραιώς που δείχνει ευελιξία και την Eurobank που έχει από πίσω της την εγγύηση του EFG, θα περάσουν τη στενωπό και θα τα πάνε καλά, μετά από ακόμα 2-3 χρόνια αυστηρής και πειθαρχημένης αναδιοργάνωσης.
Θέλω να πω και αυτό: οι κομμουνιστές και η ΟΤΟΕ είχαν άδικο. Τους πείραζε η κερδοφορία των τραπεζών τον καιρό πριν την κρίση. Όμως, πρέπει να μας εξηγήσουν γιατί καταχρεώθηκε το κράτος, ενώ ο ιδιωτικός δανεισμός είναι σε χαμηλότερα επίπεδα εν συγκρίσει με την υπόλοιπη Ευρώπη. Οι τράπεζες έδωσαν δάνεια στους ντόπιους μικρο-επιχειρηματίες της καθ ημάς ελληνικούρας: κουφοματάδες, γυψάδες, ηλεκτρολόγους, υδραυλικούς, σιδεράδες και πολιτικούς μηχανικούς για να κάνουμε παντού μπαράκια και καφετέριες και να κτίσουμε όλοι πολυκατοικίες για μας και τα παιδιά μας. Τώρα, πολλοί έχουν πρώτη κατοικία, ιδιόκτητη, με ανέσεις και τις πανταχού παρούσες αυθαιρεσίες. Όμως, οι τράπεζες είναι πτωχευμένες. Και δε μπορούν να δώσουν δραχμή για τις επιχειρήσεις που στενάζουν.
Απλά μιλώντας, οι μεγάλοι καταθέτες πήραν τα χρήματά τους και τα πήγαν έξω, οι συνεταιριστές καταθέτες εξαπατήθηκαν από κάποιες διοικήσεις πιστωτικών συνεταιρισμών και συνεταιριστικών τραπεζών με το κράτος να κοιμάται, τα επισφαλή και μη-εξυπηρετούμενα δάνεια εκτοξεύτηκαν γιατί ο κόσμος καταστράφηκε και εν τέλει οι τράπεζες ίσα που επιβιώνουν. Οι πολιτικοί και οι συνδικαλιστές εκπαίδευσαν τον κόσμο να μισεί και να φθονεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Επίσης, είναι μπλεγμένοι στην διεφθαρμένη κακοδιοίκηση κομματιών του κλάδου. Τώρα που έχουμε όσο ποτέ άλλοτε ανάγκη των χρηματοδοτικό σύστημα, ο κόσμος οφείλει να κάτσει με περισσότερη περίσκεψη στο θέμα.
Ελπίδα
Έχουμε την Κοινωνική Οικονομία. Να την προσέξουμε σα τα μάτια μας. Βέβαια, Κοινωνική Οικονομία δεν είναι μόνον οι κυρίες του χωριού που γεμίζουν βαζάκια με σπιτική, ποιοτική μαρμελάδα για τους τουρίστες των γιορτών και του καλοκαιριού. Όσους τους κόβει, βλέπουν πως η Κοινωνική Οικονομία είναι ο τρίτος τομέας της αγοράς και ο αρχαιότερος, ο πιο ανθεκτικός και αυτός που πάλι θα κάνει το θαύμα του.
Σε μια Ελλάδα που δε νοιαζόταν τόσο πολύ γι τέτοια πράγματα, υπάρχουν και μερικοί που καταλαβαίνουν πως εδώ το πράγμα έχει φαί: επενδύσεις, παραγωγή και προσφορά, θέσεις απασχόλησης, χρηματοδότηση, χρήματα και ευημερία. Αρκεί να το σουλουπώσουμε, αποκαθιστώντας την πονηρή πολιτική παρέμβαση που διέλυσε το συνεταιριστικό κίνημα, καθήλωσε την αγροτική παραγωγή και βρώμισε τον τόπο με δεκάδες χιλιάδες Μη Κερδοσκοπικούς Οργανισμούς κατ όνομα.
Ένα παράθυρο ευκαιρίας προσφέρεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την εμβληματική της «Πρωτοβουλία για τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις» (SOCIAL BUSINESS INITIATIVE). Οι Έλληνες νομοθέτες έκαναν τη χάρη στον πλανήτη να ψηφίσουν έναν νόμο για την Κοινωνική Οικονομία και την Κοινωνική Επιχειρηματικότητα (Νόμος 4019/2011). Εδώ και καιρό η ελληνική διοίκηση δοκιμάζει τις αντοχές και την ευρηματικότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που πιέζει να κάνουμε κάτι για την Κοινωνική Οικονομία με τα 60 εκατομμύρια που όρισε για το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης της Κοινωνικής Οικονομίας και Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας. Πρόσφατα ανακοινώθηκε το ελληνικό Στρατηγικό Σχέδιο που προβλέπει τα βήματα που θα γίνουν για να βοηθήσουμε τις κοινωνικές επιχειρήσεις να αναπτυχθούν. Το Σχέδιο προβλέπει και πράγματα που έχουν σχέση με τη χρηματοδότηση της Κοινωνικής Οικονομίας από την ελεύθερη αγορά. Εδώ, θα δώσω μερικές ιδέες, για χάριν της συζήτησης, αλλά και για να ακούσει ο κόσμος τι γίνεται πίσω από τις κλειστές πόρτες των Υπουργείων και των Βρυξελλών και για να μάθει επιτέλους να πιέζει ώστε τα πράγματα να γίνουν τίμια, καθαρά, σοφά και γρήγορα.
Έχουμε το ευρωπαϊκό πρόγραμμα “PROGRESS MICROFINANCE”, που υποστηρίζει με εγγυήσεις τις τράπεζες για την παροχή ρευστότητας για μικρές επενδύσεις μέχρι το όριο των 25.000 ευρώ. Μπράβο στην Συνεταιριστική Τράπεζα Κρήτης που είναι η μόνη ελληνική τράπεζα που μπήκε στο σύστημα. Οι άλλοι τι κάνουν; Οι μικρές επενδύσεις και τα αντίστοιχα τραπεζικά προϊόντα είναι υπέρ-πολύτιμα για να στηριχθεί η επιχειρηματικότητα στις γειτονιές και τα νοικοκυριά και να φτιάξουν οι πείσμωνες νέοι τις δικές τους καινοτόμες επιχειρήσεις. Χρειάζονται, όμως, από κάπου να πιαστούν. Και δε θέλουν να μεγαλοπιαστούν, αφού δε τους λείπουν τα πολλά, αλλά η βάση.
Σε μια εξειδικευμένη ομάδα Εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Group of Experts on Social Entrepreneurship/Sub Group on Social Impact Measurement), σχεδιάζουμε το νέο πολλά υποσχόμενο «Πρόγραμμα για την Κοινωνική Αλλαγή και Καινοτομία» (Programme for Social Change and Innovation, PSCI). Έχουμε 90 εκατομμύρια ευρώ για μαγιά, που θα πέσουν στην αγορά ως εγγυήσεις ή κεφάλαιο στηρίζοντας τη χρηματοδότηση φορέων της Κοινωνικής Οικονομίας σε τοπικό επίπεδο. Τα Υπουργεία μας, τα Επιμελητήρια, Δήμοι και οι Περιφέρειες, καθώς και οι Συνεταιριστικές Τράπεζες πρέπει να δείξουν ενδιαφέρον, να ρωτήσουν, να μάθουν και να διεκδικήσουν συμμετοχή σε αυτή την πρωτοβουλία. Είναι στο χέρι τους. Ας πούμε, το Υπουργείο Απασχόλησης λέει ότι ενδιαφέρεται να κοιτάξει το ζήτημα της μικροπίστωσης και στο Στρατηγικό του Σχέδιο για την Κοινωνική Οικονομία λέει πως θα επιδιώξει να μελετήσει τις προοπτικές ενός τέτοιου εγχειρήματος στην Ελλάδα. Τι έχει κάνει προς την κατεύθυνση του PSCI;
Ψηφίστηκε ο Κανονισμός για τα Ευρωπαϊκό Ταμεία Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας (European Social Entrepreneurship Funds, EUSEFs). Θα είναι κοινωνικές τράπεζες, με το 70% του κεφαλαίου τους να πηγαίνει σε κοινωνικές επιχειρήσεις. Να κοιτάξουμε να εκμεταλλευτούμε την ευκαιρία για εναλλακτικές χρηματοδοτήσεις. Τι ξέρει για τα EUSEFs το Υπουργείο Ανάπτυξης; Ξεκίνησε ήδη πολλά προγράμματα για τη στήριξη της χρηματοδότησης, των πιστωτικών γραμμών για εξαγωγές, τις εγγυήσεις κτλ με το πακέτο των 11 μέτρων που έχει ανακοινώσει. Ξεκινάει και το Ελληνο-Γερμανικό Ταμείο Ανάπτυξης. Ας δουν και το θέμα των EUSEFs σοβαρά.
Τώρα συζητάμε στο Social Business Initiative για την προοπτική ενός Ευρωπαϊκού Community Reinvestment Act, ενός προγράμματος παραπλήσιου με των Αμερικανών, που θα ρίξει χρήμα σε τοπικά επενδυτικά σχέδια με υψηλή κοινωνική προστιθέμενη αξία. Να το δουν οι οικονομολόγοι και οι κοινωνικοί επιστήμονες στα Πανεπιστήμια και να μελετήσουν το θέμα, γιατί σε λίγα χρόνια θα κληθούν να συμβουλέψουν τους πολιτικούς. Τουλάχιστον ας μη ξαναπιαστούν απροετοίμαστοι.
Ο Όμιλος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων μαζί με την Deutche Bank και την Credit Cooperatif δημιούργησαν το Social Impact Accelerator (μια αστεία ελληνική μετάφραση: «Επιταχυντής Κοινωνικής Συνεισφοράς»). Είναι ένα ταμείο που παρέχει ρευστότητα σε τράπεζες για να χρηματοδοτούν ιδιωτικά project τοπικής κοινωνικής ανάπτυξης.
Έχουμε και τα: European Social Fund, European Regional Development Fund, Joint European Resources for Micro and Medium Enterprises (JEREMIE), Competitiveness and Innovation Programme (CIP), European Progress Microfinance Facility (Progress Microfinance), Joint Action to Support Micro-Finance Institutions in Europe (JASMINE) και ιδιωτικές πρωτοβουλίες ιδρυμάτων, κοινωνικών ταμείων και εναλλακτικών τραπεζών ων ου έστιν αριθμός.
Η συζήτηση αρχίζει εδώ
Το σπίτι μας πήρε φωτιά, αλλά εμείς πρέπει να το δούμε αυτό ως ευκαιρία. Η ελληνική οικονομία έχει κάθε λόγο να αναπτύξει τον εναλλακτικό χρηματοπιστωτικό κλάδο, αξιοποιώντας το θεσμικό πλαίσιο των συνεταιριστικών τραπεζών και το νέο νόμο για την Κοινωνική Οικονομία. Μπορούμε να χτίσουμε ένα νέο, ανθεκτικό και επίμονο δίκτυ ιδιωτικής μικρο-χρηματοδότησης για τα νοικοκυριά και τις γειτονίες και να παράσχουμε επενδυτικό κεφάλαιο χαμηλού ύψους, χωρίς εμπράγματες εγγυήσεις και σιδερένιους χαλκάδες από τη μύτη για τους νέους και ανέργους που θέλουν να δουν ξανά τη χώρα να ευημερεί και τη ζωή να τους χαμογελά. Να στρωθούμε όλοι στη δουλειά, γιατί τελείωσαν τα ψέματα και οι ευκαιρίες δε θα μας περιμένουν για πολύ.
http://ioannisnasioulas.wordpress.com
