Πέντε συν μία αλήθειες για τα ευρωπαϊκά και αναπτυξιακά προγράμματα


Εάν αποφασίσετε την δημιουργία της δικής σας ΚοινΣΕπ και έχετε μια καλή ιδέα που πληροί τα κριτήρια του νόμου 4430/2016 ελάτε σε επαφή μαζί μας από εδώ για να σας βοηθήσουμε με την 10χρονη εμπειρία μας στον τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας και στην Δημιουργία άνω των 620 Επιτυχημένων ΚοινΣΕπ


1. Ποια είναι η κατάσταση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων και των αναπτυξιακών θεσμών;

Απάντηση: Το βασικό ζήτημα των αναπτυξιακών κονδυλίων, και αυτό δεν περιορίζεται στο ΕΣΠΑ, ήταν κατά το πρόσφατο παρελθόν και παραμένει στην παρούσα περίοδο η υστέρηση των δημόσιων κεντρικών και περιφερειακών θεσμών στον μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό σχεδιασμό και στη διαχείριση και παρακολούθηση της υλοποίησης των αναπτυξιακών στόχων. Η στρατηγική στόχευσή μας περιλαμβάνει την υπέρβαση της διαχρονικής αυτής δυσκολίας με τον σωστό προγραμματισμό των εθνικών και περιφερειακών πολιτικών, την αποτελεσματική διαχείριση και κατανομή των διαθέσιμων πόρων, την πάταξη της διαφθοράς, την παρακολούθηση της επίτευξης των αναπτυξιακών στόχων και τον συντονισμό των αναθεωρητικών και διορθωτικών παρεμβάσεων που μπορούν να γίνουν.

images

2. Υπάρχει θέμα με «πάγωμα» του ΕΣΠΑ και κίνδυνος να χαθούν κονδύλια των διαρθρωτικών ταμείων; Ευσταθούν αυτές οι φήμες και τα σχετικά δημοσιεύματα ή αποτελούν μυθεύματα και απόπειρες αποπροσανατολισμού και δημιουργίας «θορύβου» στο επενδυτικό κοινό;

Απάντηση: Όχι, δεν πρόκειται επ’ ουδενί να συμβεί κάτι τέτοιο. Ας μην συγχέουμε το δύσκολο και διπλό έργο του κλεισίματος της προηγούμενης περιόδου 2007 – 2013 και της ουσιαστικής ενεργοποίησης της επόμενης 2014 – 2020 με κινδυνολογίες που διακινήθηκαν τελευταία, μέσω συγκεκριμένης μερίδας του Τύπου. Η περίοδος που αναλάβαμε τη διακυβέρνηση είναι εξαιρετικά δύσκολη. Η δυσκολία αυτή έγκειται τόσο στην κεντρική διαπραγμάτευση με τους Ευρωπαίους εταίρους όσο και στα πολλά προβλήματα της προηγούμενης περιόδου του ΕΣΠΑ. Οι δυσκολίες αυτές, σε συνδυασμό με τις ανάγκες επιτάχυνσης της επόμενης περιόδου, απαιτούν άοκνη προσπάθεια και καλό συντονισμό. Από αυτό, όμως, μέχρι τα δημοσιεύματα που αναφέραμε παραπάνω υπάρχει τεράστια απόσταση. Η προσπάθεια δημιουργίας κλίματος αναστάτωσης είναι προφανής.

Η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άλλωστε σε πρόσφατη συνάντησή μας στις Βρυξέλλες απέκρουσε τις φήμες για πάγωμα του ΕΣΠΑ και εξέφρασε τη δυσφορία της για τα σχετικά δημοσιεύματα. Πέραν αυτού, δική μας βεβαιωμένη αίσθηση είναι ότι υπάρχει διάθεση να εξαντληθούν όλα τα περιθώρια ευελιξίας που δίνουν οι κανονισμοί των διαρθρωτικών ταμείων για να διευκολυνθεί το ομαλό πέρασμα στην επόμενη περίοδο. Κάτι τέτοιο, πιστέψτε με, είναι ένδειξη εμπιστοσύνης στη νέα διακυβέρνηση.

3. Ποιες μεταρρυθμίσεις χρειάζεται το ΕΣΠΑ για να προχωρήσει και να αποτελέσει πραγματικό και δυναμικό εργαλείο ανάπτυξης;

Απάντηση: Το ΕΣΠΑ καλύπτει ένα πολύ ευρύ φάσμα έργων και παρεμβάσεων, από πολύ μικρές μέχρι τεράστια έργα υποδομής. Ανεξαρτήτως του μεγέθους, το ΕΣΠΑ θα πρέπει να ιδωθεί ως εργαλείο υλοποίησης στρατηγικού σχεδιασμού – μέσο, όχι αυτοσκοπός. Η λογική μας για την οργάνωση των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ δεν είναι τι προτείνει το ΕΣΠΑ για την παραγωγική ανασυγκρότηση, αλλά ποιο κομμάτι από το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ για τη σταθεροποίηση, την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης και της παραγωγικής ανασυγκρότησης μπορεί να υλοποιηθεί με πόρους του ΕΣΠΑ. Ακόμα πρέπει να ξεφύγουμε από τη λογική των σημειακών παρεμβάσεων, που πολύ συχνά συνδέονται με πελατειακά συμφέροντα.

Ακόμα η ανατροπή του αναπτυξιακού υποδείγματος που βασίζεται στην ανταγωνιστικότητα των χαμηλών μισθών πρέπει να συνοδευτεί από την αξιοποίηση της ‘οικονομίας της γνώσης’, τη δυνατότητά μας να καινοτομούμε και να παράγουμε υψηλής ποιότητας και προστιθέμενης αξίας προϊόντα και υπηρεσίες. Οι στρατηγικές που αφορούν την οικονομία της γνώσης μπορούν να αποτελέσουν το όχημα για την αλλαγή του παραδείγματος, ευκαιρία για μια διαφορετική διαδρομή ανάπτυξης και πλαίσιο για την αντιμετώπιση διαρθρωτικών αδυναμιών της ελληνικής οικονομίας και κυρίως της ανεργίας των νέων επιστημόνων.

Πέρα, όμως, από τις στρατηγικής σημασίας μεταρρυθμίσεις χρειάζονται και αλλαγές στη διαχείριση, την παρακολούθηση και τον έλεγχο των προγραμμάτων. Η στήριξη και ενίσχυση των υπηρεσιών που διαχειρίζονται τα προγράμματα και όχι η υποκατάστασή τους από ιδιωτικές εταιρείες συμβούλων είναι μια από αυτές. Στόχος είναι, στη νέα περίοδο, να υπάρξει απλοποίηση των διαδικασιών διαχείρισης και υποστήριξης των δικαιούχων στην υλοποίηση των έργων αλλά και αυστηροποίηση του ελέγχου στα προγράμματα που υλοποιούνται. Η χρηστή διαχείριση των κονδυλίων αποτελεί κορυφαία και αδιαπραγμάτευτη δέσμευση της κυβέρνησης. Ακόμα βάρος θα δοθεί στην εξέταση των αποτελεσμάτων των έργων και των θετικών επιπτώσεων που έχουν. Ζητούμενο πια είναι όχι μόνο τα μεγάλα ποσοστά απορρόφησης, αλλά κυρίως η δημιουργία ευδιάκριτου οικονομικού και κοινωνικού αποτυπώματος.

4. Το γενικότερο ζήτημα της ρευστότητας της οικονομίας επηρεάζει το ΕΣΠΑ ή το ΕΣΠΑ μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του προβλήματος;

Απάντηση: Tον τελευταίο μήνα δόθηκε άμεση προτεραιότητα και έχουν υπογραφεί κατανομές πληρωμών ύψους 300 εκατομμυρίων ευρώ στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων για ενίσχυση της αγοράς. Θα θέλαμε, επίσης, να πληροφορήσουμε ότι η περίοδος που διανύουμε είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένη δημοσιονομικά μιας και τα προηγούμενα χρόνια εξαντλήθηκε η δημοσιονομική διευκόλυνση -πληρωμές top up 95% της κοινοτικής συνδρομής των ευρωπαϊκών κονδυλίων- που προσέφεραν τα διαρθρωτικά ταμεία της Ε.Ε. προς τους τότε δημόσιους προϋπολογισμούς. Η έγκαιρη ενεργοποίηση των προγραμμάτων της νέας περιόδου αλλά και η στοχευμένη χρήση νέων χρηματοδοτικών εργαλείων θα δώσει μια νέα ώθηση στην οικονομία.

5. Εξειδικεύοντας σε κάποιο βαθμό το περιεχόμενο του νέου ΕΣΠΑ, ποιοι θα ήσαν οι δύο πιο σημαντικοί παρεμβατικοί του άξονες;

Απάντηση: Πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση πραγματικά. Θα έλεγα ότι όσον αφορά τις υποδομές σκοπεύουμε να επικεντρωθούμε σε μικρά και μεσαία έργα που έχει ανάγκη το κοινωνικό σύνολο, προτάσσοντας τα οφέλη που αυτά δημιουργούν στις τοπικές κοινωνίες. Εξαιρετικά χρήσιμη είναι η αξιοποίηση των εργαλείων που προσφέρει το νέο ΕΣΠΑ. Αυτά επιτρέπουν να προσεγγίζουμε τα έργα όχι μεμονωμένα αλλά ως συνολικές και πολυδιάστατες παρεμβάσεις. Να λαμβάνουμε, δηλαδή, υπόψη την αλληλεπίδραση των έργων με το περιβάλλον στο οποίο γίνονται και κυρίως τις επιπτώσεις που αυτά έχουν στην απασχόληση, το οικοσύστημα, την κοινωνική συνοχή, την καλλιέργεια του πολιτισμού κ.λπ.

Ο δεύτερος άξονας είναι αυτός της διεύρυνσης των παραγωγικών υποκειμένων με ενίσχυση της συνεταιριστικής και κοινωνικής επιχειρηματικότητας και προώθηση των συνδυασμένων οικονομιών κλίμακας και της συνέργειας μεταξύ των επιχειρήσεων. Η νέα αυτή επιχειρηματικότητα θα στηρίζεται στα εργαλεία της έξυπνης εξειδίκευσης και των νέων μοντέλων εταιρικής διακυβέρνησης. Οι αλυσίδες παραγωγής που στηρίζονται στο φθηνό κόστος εργασίας δεν είναι η επιλογή μας αλλά ο αντίπαλός μας.

6. Πολύς ντόρος γίνεται για την πρόσφατη απόφαση σχετικά με την επιτάχυνση πληρωμών από τις Περιφέρειες. Υπάρχει κάποιος κίνδυνος να χαθούν χρηματοδοτήσεις του ΕΣΠΑ;

Απάντηση: Στο πλαίσιο εξυγίανσης των προγραμμάτων, έχουμε ξεκινήσει από κοινού με τις Περιφέρειες και τους διαχειριστικούς τους φορείς μια εργώδη προσπάθεια επιτάχυνσης των έργων και ολοκλήρωσης των πληρωμών. Ας μην ξεχνάμε ότι το παρόν πρόγραμμα λήγει στις 31 Δεκεμβρίου του 2015, άρα ο χρόνος πιέζει. Σε καμία περίπτωση πάντως δεν θα χαθούν οι χρηματοδοτήσεις ή, όπως κυκλοφόρησε πρόσφατα, δεν θα δοθούν πόροι του ΕΣΠΑ για άλλους σκοπούς. Η σχετική εγκύκλιος για την οποία έγινε τόσος θόρυβος αφορά τη διευθέτηση αναπορρόφητων πόρων από λογαριασμούς έργων που φέτος δεν παρουσιάζουν δαπάνες. Κατηγορηματικά δηλώνω πως ούτε ένα ευρώ δεν θα αφαιρεθεί από το ΕΣΠΑ οποιασδήποτε Περιφέρειας, αλλά αυτό επίσης σημαίνει, και το δηλώνω το ίδιο κατηγορηματικά, πως ούτε ένα ευρώ δεν πρέπει να «λιμνάσει» στην ακινησία. Πόροι που μένουν αναξιοποίητοι θα μεταφερθούν σε έργα του ίδιου προγράμματος που «τρέχουν» κανονικά. Το οφείλουμε στην κοινωνία και την οικονομία.

* Ο Αλέξης Χαρίτσης είναι γενικός γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων, ΕΣΠΑ