Εργαλείο ανάκαμψης η Κοινωνική Οικονομία


Εάν αποφασίσετε την δημιουργία της δικής σας ΚοινΣΕπ και έχετε μια καλή ιδέα που πληροί τα κριτήρια του νόμου 4430/2016 ελάτε σε επαφή μαζί μας από εδώ για να σας βοηθήσουμε με την 10χρονη εμπειρία μας στον τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας και στην Δημιουργία άνω των 620 Επιτυχημένων ΚοινΣΕπ


Μια νησίδα ελευθερίας μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα με κοινωνικά, δημοκρατικά και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά. 
Στην Ε.Ε. υπάρχουν 4.200 συνεταιριστικές πιστωτικές τράπεζες με 63.000 υποκαταστήματα, 50 εκατομμύρια μέλη και 181 εκατομμύρια πελάτες με μερίδιο αγοράς περίπου 20%. Η Συνεταιριστική Τράπεζα Καρδίτσας την πενταετία 2010 – 2015 παρουσίασε αύξηση χορηγήσεων 53%, καταθέσεων 47% και μελών 66%. Ο δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας είναι 18%, με ζητούμενο από το stress test μόλις το… 8%, το οποίο οι συστημικές τράπεζες αγκομαχούν να επιτύχουν

Σκέψου μια οικονομία όπως θα την ήθελες. Στις επιχειρήσεις δεν θα αποφάσιζε ο ένας και ισχυρός ιδιοκτήτης. Δεν θα ήταν αυτός που θα έβγαζε λεφτά στην πλάτη των πολλών, δεν θα τους κρατούσε παραπάνω ώρες στη δουλειά, δεν θα τους υποχρέωνε σε μισθούς που εξατμίζονται πιο γρήγορα από τον καθημερινό τους ιδρώτα. Τα έσοδα δεν θα πήγαιναν στις τσέπες του και η ανάπτυξη της επιχείρησης δεν θα γινόταν εις βάρος της κοινωνίας και του περιβάλλοντος, όπως για παράδειγμα στις Σκουριές.

Στις επιχειρήσεις θα αποφάσιζαν όλοι. Κανένας εργαζόμενος μη μέτοχος, κανένας μέτοχος μη εργαζόμενος. Μέρος των χρημάτων που θα έμπαιναν στο ταμείο θα επενδυόταν για την πρόσληψη νέων εργαζόμενων και όχι σε έναν ακόμη κρίκο που θα ήταν μέρος μιας πολυεθνικής αλυσίδας. Η επιχείρηση δεν θα είχε μόνο ένα κουτί ανακύκλωσης κάπου σε μια γωνιά, όπως βλέπουμε στις τράπεζες για τα μάτια του κόσμου, αλλά θα λειτουργούσε οικολογικά ή θα στήριζε αντίστοιχες δράσεις.

Αυτή η οικονομία, που μοιάζει ουτοπική στην περιγραφή της, υπάρχει ήδη. Με περισσότερες ή λιγότερες διαφοροποιήσεις, όλο και περισσότερες επιχειρήσεις της Κοινωνικής Οικονομίας εδραιώνονται στον παγκόσμιο επιχειρηματικό χάρτη.

Η άνθηση του τομέα οφείλεται στην ανθεκτικότητα που δείχνει ανεξαρτήτως του οικονομικού περιβάλλοντος και στη δυνατότητα που δίνει στους ανέργους να κάνουν κάτι μόνοι τους μεν, αλλά συλλογικά. Σε περίοδο κρίσης, με τη «χωρητικότητα» της αγοράς εργασίας ακόμη πιο περιορισμένη, η κοινωνική οικονομία αποτελεί διέξοδο. Παράλληλα συμβάλλει στην προσέγγιση της επιχειρηματικότητας μέσα από την αλληλεγγύη, την κοινωνική συνοχή, την κοινωνική υπευθυνότητα και τη δημοκρατική λήψη αποφάσεων. Από την άλλη υπάρχει η αρνητική ανάγνωση, που λέει ότι μπορεί να αποτελεί βαλβίδα εκτόνωσης της πίεσης που ασκεί η κοινωνία.

Ανάμεσα στο ιδιωτικό και το δημόσιο

Η Κοινωνική Οικονομία είναι ο τομέας που βρίσκεται ανάμεσα στον ιδιωτικό και τον δημόσιο. Πρώτον διότι μια επιχείρηση δεν εξαρτάται από τους σκοπούς του κεφαλαίου, δεύτερον διότι δεν έχει σχέση με τη διοίκηση του κράτους.

Αν και ιδιωτική, η κοινωνική επιχείρηση είναι αυτόνομη. Οι αποφάσεις λαμβάνονται δημοκρατικά, στη βάση της αρχής «ένα μέλος – μία ψήφος» ανεξάρτητα από το κεφάλαιο, και τα μέλη έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Η κοινωνική επιχείρηση δανείζεται στοιχεία από την κλασική επιχείρηση, καθώς διαθέτει επιχειρηματική δραστηριότητα παρέχοντας υπηρεσίες ή αγαθά στην αγορά. Δεν είναι όμως απομίμηση. Πάντα σε πρώτο πλάνο για την κοινωνική επιχείρηση μπαίνει ο άνθρωπος και όχι το κέρδος. Οι κοινωνικοί σκοποί υπερτερούν των κερδοσκοπικών.

Απασχολεί… μιάμιση Ελλάδα

Στην Ευρώπη οι εργαζόμενοι που απασχολούνται στην Κοινωνική Οικονομία είναι περισσότεροι από 14,5 εκατομμύρια. Αντιστοιχούν δηλαδή στο 6,5% του ενεργού πληθυσμού της Ε.Ε. και είναι σημαντικά περισσότεροι από τον πληθυσμό της Ελλάδας. Πιο συγκεκριμένα υπάρχουν 4.200 συνεταιριστικές πιστωτικές τράπεζες με 63.000 υποκαταστήματα, 50 εκατομμύρια μέλη και 181 εκατομμύρια πελάτες με μερίδιο αγοράς περίπου 20%.

Στην Ε.Ε. υπάρχουν επίσης 3.200 καταναλωτικοί συνεταιρισμοί που απασχολούν 400.000 άτομα και έχουν 29 εκατομμύρια μέλη. Μεγάλο αριθμό κοινωνικών επιχειρήσεων έχει η Μεγάλη Βρετανία με 68.000, οι οποίες έχουν οι οποίες έχουν ετήσιο τζίρο περίπου 24 δισ. λίρες και 800.000 εργαζόμενους. Η Βρετανία είναι η χώρα που επενδύει περισσότερο στην κοινωνική οικονομία αφού υπολογίζεται ότι το 2013 επένδυσε περισσότερα από 250 εκατομμύρια ευρώ. Υψηλά ποσοστά απασχόλησης στην Κοινωνική Οικονομία καταγράφουν επίσης Γαλλία και Ισπανία όπου πάνω από το 10% του ενεργού πληθυσμού, εργάζεται σε κοινωνικές επιχειρήσεις.

Η Συνεταιριστική Τράπεζα Καρδίτσας

Ένα από τα δικά μας παραδείγματα τραπεζών με ανθρώπινο πρόσωπο είναι η Συνεταιριστική Τράπεζα Καρδίτσας. Δεν χρειάστηκε ανακεφαλαιοποίηση, δεν πήρε ούτε ένα ευρώ κρατική ενίσχυση και ποτέ δεν εντάχθηκε σε πρόγραμμα εξυγίανσης, όπως τόσα και τόσα άλλα μεγάλα brands. Κατά την περίοδο της κρίσης και συγκεκριμένα την πενταετία 2010 – 2015 παρουσίασε αύξηση στις χορηγήσεις κατά 53%, στις καταθέσεις 47% και στα μέλη της 66%. Τα μέλη της είναι συνολικά 7.060 όταν οι κάτοικοι της Καρδίτσας είναι 32.000, ενώ ο πληθυσμός του νομού συνολικά φτάνει τους 113.000 κατοίκους.

Η τράπεζα διαθέτει, πέραν του κεντρικού, ακόμη τρία υποκαταστήματα, τα οποία άνοιξε επίσης μέσα στην κρίση. Το 2010 εγκαινίασε το πρώτο και το 2013 το τελευταίο. Στο stress test που έγινε από την Τράπεζα της Ελλάδος περίπου πριν από ένα χρόνο είχε δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας και στο βασικό και στο δυσμενές σενάριο άνω του 18%, την ώρα που η βάση είναι 8% και οι περισσότερες τράπεζες δυσκολεύονται να την «πιάσουν».

Μπορεί να πετύχει και εδώ

Στην Ελλάδα, παρότι η ανεργία κινείται σε επίπεδα Ισπανίας και παραπάνω, το ποσοστό εργαζομένων στις κοινωνικές επιχειρήσεις δεν ξεπερνά το 2% του ΑΕΠ. Υπάρχουν όμως αρκετοί παράγοντες που, σε συνδυασμό με τον νέο νόμο, μπορούν να ευνοήσουν την ανάπτυξη του τομέα και στα δικά μας μέρη.

Οι μεγάλες κοινωνικές ανάγκες δημιουργούν ένα ευρύ πεδίο παρεμβάσεων για τη δημιουργία κοινωνικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων. Για παράδειγμα η γήρανση του πληθυσμού και οι αυξημένες ανάγκες για υπηρεσίες μακροχρόνιας φροντίδας, οι αυξημένες ανάγκες για στέγαση και σίτιση. Ένας άλλος παράγοντας είναι η τάση επιστροφής προς την περιφέρεια για πρώτη φορά έπειτα από δεκαετίες. Επίσης το κλείσιμο πολλών επιχειρήσεων στον τομέα της μεταποίησης δίνει χώρο για τη δοκιμή νέων εγχειρημάτων, ενώ θα μπορούσαν επίσης να γίνουν από συνεταιρισμούς έργα υποδομών που θα αναβάθμιζαν υποβαθμισμένες περιοχές.

Ακόμη μπορεί να ακολουθηθεί το παράδειγμα της επαναλειτουργίας προβληματικών επιχειρήσεων από τους ίδιους τους εργαζόμενους, όπως έχει συμβεί στην Αργεντινή των 357 ανακτημένων επιχειρήσεων. Ένα δικό μας παράδειγμα είναι η αυτοδιαχειριζόμενη και συνεργατική ΒΙΟΜΕ, στην οποία πρόσφατα φιλοξενήθηκε διεθνής συνάντηση αυτοοργανωμένων εγχειρημάτων για τον καλύτερο μεταξύ τους συντονισμό.

Αρωγός της ανάκαμψης

Η Κοινωνική Οικονομία συγκεντρώνει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που μπορούν να συμβάλουν στην ανάκαμψη. Μπορεί να κινητοποιεί πόρους που δεν μπορούν άλλοι τομείς, όπως ο εθελοντισμός, η αλληλεγγύη, η τοπική κοινωνία και τα τοπικά δίκτυα. Την αξία της αναγνωρίζει ακόμη και η Ε.Ε. Μάλιστα η αρμόδια επιτροπή αναφέρει ότι «αυτές οι εταιρείες είναι συχνά πιο παραγωγικές και ανταγωνιστικές απ’ ό,τι φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Αυτό οφείλεται στο πολύ υψηλό επίπεδο προσωπικής αφοσίωσης εκ μέρους των εργαζομένων τους και στις καλύτερες συνθήκες εργασίας που (σ.σ.: αυτές οι επιχειρήσεις) παρέχουν».

Προϋπόθεση για να πετύχει είναι το να ξεπεραστούν δυσκολίες όπως αυτές που προέκυψαν μετά τον προηγούμενο σχετικό νόμο του 2011. Δεν συγκροτήθηκαν, λόγου χάρη, ποτέ μηχανισμοί χρηματοδότησης, με αποτέλεσμα να γίνονται χαμηλού κόστους επενδύσεις και να αναπαράγεται η… «αγία τριάδα» της ελληνικής οικονομίας: εστιατόρια, καφενεία και μπαρ. Αντί δηλαδή να υπάρξουν καινοτόμα παραγωγικά εγχειρήματα, έγιναν τα ίδια, απλώς πιο συλλογικά, με αποτέλεσμα να υπάρξει ζήτημα βιωσιμότητας.

Παπαντωνίου Κώστας
http://www.avgi.gr