Κοινότητες Συγκατοίκησης για Ηλικιωμένους: Το Μοντέλο Co-Housing ως Αυτοδιαχειριζόμενο Πρόγραμμα μέσω Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης – Ένα Καινοτόμο Βήμα προς την Αξιοπρεπή και Ενεργή Γήρανση


Η ιστοσελίδα koinsep.org αποτελεί μια πλατφόρμα ενημέρωσης και υποστήριξης για Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις (ΚοινΣΕπ) και φορείς της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας στην Ελλάδα. Παρέχει πληροφορίες για την ίδρυση και διαχείριση ΚοινΣΕπ, όπως οδηγούς, νέα για επιδοτήσεις, νομικές και φορολογικές συμβουλές, καθώς και επικαιροποιημένα θέματα για τη λειτουργία τους. Απευθύνεται σε επαγγελματίες και πολίτες που επιθυμούν να συμβάλλουν στην κοινωνική οικονομία, ενισχύοντας την τοπική ανάπτυξη και τις κοινωνικές δράσεις και λειτουργει μέχρι σήμερα ανελλιπώς από το 2012


Εάν αποφασίσετε την δημιουργία της δικής σας ΚοινΣΕπ και έχετε μια καλή ιδέα που πληροί τα κριτήρια του νόμου 4430/2016 ελάτε σε επαφή μαζί μας από εδώ για να σας βοηθήσουμε με την 12χρονη εμπειρία μας στον τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας και στην Δημιουργία άνω των 700 Επιτυχημένων ΚοινΣΕπ


Καθώς ο 21ος αιώνας εξελίσσεται, ο δημογραφικός χάρτης της Ευρώπης και της Ελλάδας μεταβάλλεται ραγδαία. Ο πληθυσμός γηράσκει και τα παραδοσιακά οικογενειακά δίκτυα φροντίδας φθίνουν. Η μοναξιά, η περιθωριοποίηση και η εξάρτηση αποτελούν πλέον καθημερινές πραγματικότητες για χιλιάδες ηλικιωμένους, που συχνά στερούνται όχι μόνο φροντίδας, αλλά και ανθρώπινης επαφής, συμμετοχής και σκοπού.

Η απάντηση σε αυτή την κρίση δεν μπορεί να είναι μόνο ιδρυματικού τύπου μοντέλα, αλλά απαιτεί καινοτόμες, ολιστικές, κοινωνικά βιώσιμες προσεγγίσεις. Το μοντέλο των αυτοδιαχειριζόμενων κοινοτήτων συγκατοίκησης (co-housing) συνιστά μια τέτοια λύση. Πρόκειται για δομές που σέβονται την αυτονομία, καλλιεργούν την αλληλεγγύη, ενισχύουν την κοινωνική ένταξη και λειτουργούν με συλλογική λήψη αποφάσεων.

Η ίδρυση και λειτουργία μιας Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης (ΚοινΣΕπ) ως φορέα υλοποίησης ενός τέτοιου μοντέλου, αποτελεί όχι μόνο μια κοινωνικά ευαίσθητη πράξη, αλλά και ένα ολοκληρωμένο αναπτυξιακό σχέδιο. Ενώνει τις ανάγκες των ηλικιωμένων με τις αρχές της κοινωνικής οικονομίας και της βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης.

Η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες δημογραφικές προκλήσεις του 21ου αιώνα. Με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής και τη μείωση των γεννήσεων, ιδιαίτερα στις χώρες της Ευρώπης και στην Ελλάδα, αναδεικνύεται έντονα η ανάγκη για εναλλακτικά, ανθρωποκεντρικά και βιώσιμα μοντέλα διαβίωσης των ηλικιωμένων. Το παραδοσιακό πρότυπο γήρανσης μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο υποχωρεί, ενώ οι δομές φροντίδας τύπου «γηροκομείου» δεν καλύπτουν ούτε τις κοινωνικές ούτε τις συναισθηματικές ανάγκες των ανθρώπων της τρίτης ηλικίας.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το μοντέλο των Αυτοδιαχειριζόμενων Κοινοτήτων Συγκατοίκησης (Co-Housing) αναδύεται ως μια καινοτόμα, βιώσιμη και κοινωνικά εμπεριστατωμένη λύση. Στο κέντρο του βρίσκεται η επιθυμία για αξιοπρεπή διαβίωση, αυτονομία, κοινωνικότητα και αλληλεγγύη μεταξύ των μελών μιας κοινότητας ηλικιωμένων, που συγκατοικούν σε αυτόνομες κατοικίες με κοινόχρηστους χώρους, συλλογικές υπηρεσίες και συν-διαμόρφωση της καθημερινότητας.

Μια τέτοια πρωτοβουλία βρίσκει το πιο πρόσφορο πεδίο ανάπτυξης μέσα από ένα φορέα Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, όπως είναι η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (ΚοινΣΕπ). Η ΚοινΣΕπ μπορεί να προσφέρει ένα οργανωμένο πλαίσιο, με δημοκρατική διακυβέρνηση, διαφάνεια στη διαχείριση πόρων και ουσιαστική συμμετοχή των ίδιων των ωφελούμενων. Ειδικά για ηλικιωμένους, που έχουν βιώσει ποικίλες μορφές αποκλεισμού ή μοναξιάς, μια τέτοια κοινότητα προσφέρει ποιοτική διαβίωση, κοινωνική ένταξη και αίσθηση σκοπού.

1. Τι είναι το Co-Housing για Ηλικιωμένους

Το Co-Housing είναι ένα σύγχρονο και λειτουργικό μοντέλο κατοίκησης, όπου ανεξάρτητα άτομα, σε αυτή την περίπτωση ηλικιωμένοι, επιλέγουν να ζουν σε αυτόνομες κατοικίες εντός μιας κοινότητας που διαθέτει κοινόχρηστους χώρους και υποστηρικτικές υπηρεσίες.

Βασικά χαρακτηριστικά:

  • Αυτόνομες μονάδες διαβίωσης με προσωπικό μπάνιο, κουζίνα και υπνοδωμάτιο.
  • Κοινόχρηστοι χώροι όπως τραπεζαρία, σαλόνι, βιβλιοθήκη, εργαστήρια, κήποι.
  • Συλλογική κουζίνα για γεύματα ή κοινές μαγειρικές δράσεις.
  • Συνεργατική διαχείριση: η καθημερινή λειτουργία αποφασίζεται από τα μέλη.
  • Ενσωματωμένη φροντίδα: φυσιοθεραπευτής, επισκέπτης γιατρός, κοινωνικός λειτουργός.

Το μοντέλο αυτό δεν είναι νέο διεθνώς: από τις «senior cohousing» κοινότητες στη Δανία, μέχρι τις «intentional communities» στις ΗΠΑ, έχει αποδείξει τη λειτουργικότητά του ως εναλλακτικό του γηροκομείου.


2. Πλεονεκτήματα του Co-Housing για Ηλικιωμένους

Πλεονέκτημα Περιγραφή
Αυτονομία & Ιδιωτικότητα Καθένας διατηρεί το δικό του χώρο.
Ασφάλεια & Προστασία Υποστήριξη και φυσική παρουσία άλλων μελών.
Καθημερινή Συντροφιά Αντιμετώπιση μοναξιάς – καθημερινή κοινωνική αλληλεπίδραση.
Κοινές Δραστηριότητες Χορός, γυμναστική, χειροτεχνία, εκδρομές, μαγειρική.
Μείωση κόστους Κοινή χρήση υπηρεσιών και πόρων.
Ενεργή Γήρανση Ενίσχυση της νοητικής και σωματικής δραστηριότητας.

3. Ο Ρόλος της ΚοινΣΕπ στην Οργάνωση & Διαχείριση

Η ΚοινΣΕπ μπορεί να λειτουργήσει ως:

  • Ιδιοκτήτης ή διαχειριστής των εγκαταστάσεων
  • Πάροχος υπηρεσιών (σίτιση, καθαριότητα, φροντίδα)
  • Οργανωτής δραστηριοτήτων και εξωτερικών συνεργειών
  • Συντονιστής εθελοντών και κοινοτικών συνεργασιών
  • Υπεύθυνος προγραμμάτων για ευρωπαϊκή ή εθνική χρηματοδότηση

Αυτό προσδίδει στη δομή:

  • Νομική οντότητα με δυνατότητα σύναψης συμβολαίων
  • Δυνατότητα χρηματοδότησης και εισφορών
  • Διαφανή, δημοκρατική διοίκηση
  • Συμμετοχή των ίδιων των ωφελούμενων στην διοίκηση και λήψη αποφάσεων

4. Ενδεικτικό Παράδειγμα: “Κοινότητα Εσπερία”

Τοποθεσία: Ημιορεινή περιοχή Θεσσαλίας, σε παραχωρημένο αγρόκτημα του Δήμου
Μέλη: 16 ηλικιωμένοι (άνω των 65), πρώην δημόσιοι υπάλληλοι και αυτοαπασχολούμενοι
Υποδομές:

  • 8 δίχωρες κατοικίες (40-50τ.μ.)
  • Κεντρική κουζίνα και τραπεζαρία
  • Πολυλειτουργικός χώρος για δραστηριότητες
  • Περιβόλι και θερμοκήπιο
  • Γραφείο φροντίδας & συμβουλευτικής

Υπηρεσίες που προσφέρει η ΚοινΣΕπ:

  • Εβδομαδιαία φυσιοθεραπεία
  • Ομάδες θεάτρου, μουσικής, μαγειρικής
  • Καθημερινό κοινό γεύμα
  • Διοργάνωση εκδρομών
  • Πώληση προϊόντων (χυμοί, βότανα, γλυκά κουταλιού)

5. Τρόποι Χρηματοδότησης και Δημιουργίας Εσόδων

Πηγή Εσόδων Τι περιλαμβάνει
Μηνιαίες εισφορές Κάλυψη κοινόχρηστων δαπανών ανά μέλος
ΕΣΠΑ / Leader / ΠΔΕ Επενδυτικά σχέδια εγκατάστασης, εξοπλισμού και κατάρτισης
Δωρεές / Χορηγίες Από ιδρύματα, εταιρείες, πολίτες
Κοινωνικά τιμολόγια Προγράμματα για προμήθεια ενέργειας/τροφίμων σε χαμηλό κόστος
Παροχή εξωτερικών υπηρεσιών Ημερήσια φροντίδα, μαγειρεμένα γεύματα, delivery
Καλλιέργεια και μεταποίηση Αγροτουρισμός, τοπικά προϊόντα
Εκμίσθωση κοινόχρηστων χώρων Εκπαιδεύσεις, εκδηλώσεις τρίτων
Συνεργασία με ΟΤΑ & ΕΚΟ Κάλυψη υπηρεσιών μέσω κοινωνικών προγραμμάτων

6. Πορεία Ίδρυσης και Υλοποίησης του Έργου

Φάση Ενέργειες
1. Προετοιμασία Διερεύνηση αναγκών, οργάνωση ενδιαφερομένων
2. Νομική σύσταση Ίδρυση ΚοινΣΕπ με σκοπό την ίδρυση και διαχείριση co-housing
3. Βιωσιμότητα Μελέτη σκοπιμότητας, πρόβλεψη λειτουργικών εσόδων-εξόδων
4. Εύρεση ακινήτου Παραχώρηση/ενοικίαση κτιρίου, σχεδιασμός παρεμβάσεων
5. Χρηματοδότηση Υποβολή σε προγράμματα ΕΣΠΑ ή ιδρυματικές προσκλήσεις
6. Δικτύωση Συνεργασίες με δομές υγείας, ΟΤΑ, ΜΚΟ, κοινωνικές υπηρεσίες
7. Έναρξη λειτουργίας Υποδοχή μελών, πιλοτική λειτουργία 6 μηνών

7. Πόροι & Δεξιότητες που απαιτούνται

  • Οικονομολόγος με εμπειρία στη βιωσιμότητα κοινωνικών δομών
  • Κοινωνικός λειτουργός
  • Μηχανικός για τις μελέτες & κατασκευές
  • Ειδικός σε συγχρηματοδοτούμενα έργα
  • Εργοθεραπευτής / νοσηλευτής
  • Συντονιστής δικτύου εθελοντών

Για μια Γήρανση με Δυνατότητα και Αξιοπρέπεια

Η δημιουργία μιας αυτοδιαχειριζόμενης κοινότητας συγκατοίκησης μέσα από μια Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση δεν είναι απλώς ένα καινοτόμο εγχείρημα κοινωνικής φροντίδας. Είναι ένα ανθρώπινο, δίκαιο και ρεαλιστικό όραμα για τη γήρανση: με ποιότητα ζωής, σεβασμό, αυτονομία και ένταξη.

Είναι μια πράξη συλλογικής ευθύνης και αλληλεγγύης, όπου η κοινωνία δεν «περιθωριοποιεί» τους ηλικιωμένους, αλλά τους επανεντάσσει ως ενεργούς πολίτες. Το co-housing δεν είναι πολυτέλεια. Είναι δικαίωμα και ταυτόχρονα ευκαιρία για την κοινωνική οικονομία να ηγηθεί της αλλαγής νοοτροπίας.

Η ΚοινΣΕπ είναι το εργαλείο. Οι ηλικιωμένοι είναι οι πρωταγωνιστές. Η κοινότητα είναι το μέλλον.

Πίνακας Αρχικής Επένδυσης

Κατηγορία Δαπάνης Εκτιμώμενο Κόστος (€)
Αγορά/Παραχώρηση οικοπέδου ή κτιρίου 150.000
Ανακαίνιση / Διαμόρφωση Χώρων 80.000
Εξοπλισμός κατοικιών και κοινόχρηστων χώρων 60.000
Αδειοδοτήσεις και Τεχνικές Μελέτες 10.000
Διοικητικά έξοδα και σύσταση ΚοινΣΕπ 3.000
Προβολή – Επικοινωνία – Ιστοσελίδα 7.000

Πίνακας Ετήσιων Λειτουργικών Εξόδων

Κατηγορία Εξόδων Ετήσιο Κόστος (€)
Μισθοδοσία προσωπικού (2 άτομα) 36.000
Συντήρηση χώρων και εγκαταστάσεων 8.000
ΔΕΚΟ, τηλεπικοινωνίες, κοινόχρηστα 9.000
Αναλώσιμα / Τρόφιμα 12.000
Ασφάλειες, λογιστικά, ΦΠΑ 5.000
Πολιτιστικές Δραστηριότητες / Εκδρομές 6.000

Πίνακας Ετήσιων Εσόδων

Πηγή Εσόδων Ετήσια Έσοδα (€)
Μηνιαίες συνδρομές μελών (16 άτομα x 250€/μήνα) 48.000
Πώληση προϊόντων από λαχανόκηπο / εργαστήρια 6.000
Υπηρεσίες ημερήσιας φροντίδας σε μη μέλη 8.000
Εκδηλώσεις – Εκμίσθωση χώρων 3.000
Επιχορηγήσεις / Χορηγίες / Δωρεές 10.000

Η δημιουργία ενός μοντέλου Αυτοδιαχειριζόμενης Κοινότητας Συγκατοίκησης (Co-Housing) μέσω Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης αποτελεί μια πρωτοποριακή, κοινωνικά υπεύθυνη και ρεαλιστικά υλοποιήσιμη απάντηση στις προκλήσεις της γήρανσης. Δεν πρόκειται απλώς για στέγαση, αλλά για καθολική προσέγγιση διαβίωσης με ανθρώπινο πρόσωπο, συνεργασία και αμοιβαία φροντίδα.

Η ΚοινΣΕπ ως φορέας προσφέρει το νομικό, κοινωνικό και λειτουργικό πλαίσιο για την συμμετοχή των ίδιων των ηλικιωμένων στη λήψη αποφάσεων, στον σχεδιασμό της καθημερινότητάς τους και στην ενεργή κοινωνική τους παρουσία. Η επένδυση σε τέτοιες δομές είναι επένδυση στην αξιοπρέπεια, στον σεβασμό των ανθρώπινων αναγκών και στην αναγέννηση της κοινότητας.

Το co-housing δεν είναι το μέλλον. Είναι το παρόν που χρειάζεται να υλοποιηθεί – με συνεργασία, όραμα και κοινωνική επιχειρηματικότητα. Ένας κόσμος καλύτερος και πιο ανθρώπινος ξεκινά από μια κοινή αυλή, ένα τραπέζι που μας χωρά όλους και μια ΚοινΣΕπ που το κάνει δυνατό.


Discover more from ΔΙΚΤΥΟ ΚοινΣΕπ

Subscribe to get the latest posts sent to your email.