Η Κοινωνική Οικονομία ως Απάντηση στην Ανεργία


Εάν αποφασίσετε την δημιουργία της δικής σας ΚοινΣΕπ και έχετε μια καλή ιδέα που πληροί τα κριτήρια του νόμου 4430/2016 ελάτε σε επαφή μαζί μας από εδώ για να σας βοηθήσουμε με την 10χρονη εμπειρία μας στον τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας και στην Δημιουργία άνω των 620 Επιτυχημένων ΚοινΣΕπ


images
Τον συναντώ σε ένα καφέ στο Σύνταγμα. Είναι 50 χρόνων και άνεργος από τον Σεπτέμβριο του 2012. Όντας χωρίς δουλειά, ο Άγγελος Φισκιλής ήταν από τους πρώτους που στράφηκαν προς τον τομέα της κοινωνικής οικονομίας, δημιουργώντας μία Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείριση (Κοιν.Σ.Επ.), με 4 φίλους οι οποίοι την ίδια περίοδο βρέθηκαν και αυτοί χωρίς δουλειά.

«H κοινωνική οικονομία βρίσκεται ανάμεσα στη δημόσια οικονομία και την ιδιωτική. Ανταποκρίνεται στις δραστηριότητες της αγοράς, αλλά με ένα πιο ανθρώπινο τρόπο», μου λέει ο Άγγελος. «Οι Κοιν.Σ.Επ. είναι στην ουσία αστικοί συνεταιρισμοί κοινωνικού σκοπού, διοικούνται δημοκρατικά από τα μέλη τους και απευθύνονται σε άτομα τα οποία, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, αποκλείστηκαν από τον εργασιακό χώρο. Σε αυτές μπορούν να απασχοληθούν όχι μόνο άνεργοι, αλλά και άτομα που ανήκουν και σε άλλες ευπαθείς ομάδες, όπως αυτά με σωματικές, ψυχικές, νοητικές ή αισθητηριακές αναπηρίες, εξαρτημένοι ή απεξαρτημένοι από ουσίες, οροθετικοί και φυλακισμένοι/αποφυλακισμένοι». 

Πίσω από αυτό το εγχείρημα κρύβεται η φιλοσοφία της αλληλέγγυας συνεργασίας και της προσφοράς προς την κοινωνία. «Το θέμα δεν είναι να δουλεύεις απλώς, αλλά η δουλειά σου να έχει κάποιο αντίκρυσμα στον περίγυρό σου. Μόνος μπορεί να πηγαίνεις γρηγορότερα, αλλά μαζί πάμε μακρύτερα: αυτή είναι η ουσία του πράγματος. Στην Ελλάδα, αν και υπάρχει το νομικό πλαίσιο για τις Κοιν.Σ.Επ. που ορίζεται από τον Ν. 4019 του 2011, δεν έχουμε κάνει τίποτα για να περάσουμε την κουλτούρα του, τη στιγμή που αυτή θα έπρεπε να  προωθείται μέσα στα σχολεία, ώστε να εμπεδώνουνε από μικρή ηλικία τη σημασία της συνεργασίας, που αργότερα μπορεί να μετεξελιχθεί σε μια διαβίωση με κοινά οφέλη, σε συνεργασία».

Στην πορεία ο Άγγελος, όπως και πολλοί άλλοι που προσπάθησαν να δημιουργήσουν μία Κοιν.Σ.Επ., αντιμετώπισε πολλά προβλήματα, όπως άγνοια για τους φορολογικούς κινδύνους ή/και για τον τρόπο κοστολόγισης μιας υπηρεσίας, αδιαφορία κλπ, τα οποία θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν υπήρχε ένας κεντρικός μηχανισμός στήριξης. Στο τέλος, η Κοιν.Σ.Επ. έκλεισε. «Ό,τι μάθαμε όμως σε αυτή την διαδρομή των 20 μηνών, το συγκεντρώσαμε σε μια ιστοσελίδα, η οποία λειτουργεί σαν σελίδα υποστήριξης και ενημέρωσης για όλους όσους ενδιαφέρονται. Και είναι πολλοί εκείνοι που θέλουν να στραφούν προς τον τομέα της κοινωνικής οικονομίας. Δυστυχώς, από την στιγμή που δεν έχει εκδοθεί ακόμη η σχετική ΚΥΑ για να ενεργοποιηθεί ο κεντρικός μηχανισμός στήριξης, οι περισσότεροι ενδιαφερόμενοι δεν γνωρίζουν τον τρόπο. Μας λένε ότι θα εκδοθεί το φθινόπωρο. Προς το παρόν όμως την δουλειά τους την κάνουμε εμείς».

Του ζητώ να μου εξηγήσει σε πόσες κατηγορίες χωρίζονται οι Κοιν.Σ.Επ. «Υπάρχουν 3 κατηγορίες», μου λέει ο Άγγελος. «Οι Κοιν.Σ.Επ “Ένταξης”, οι οποίες αποσκοπούν στην απασχόληση ατόμων που ανήκουν σε ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, οι Κοιν.Σ.Επ “Κοινωνικής Φροντίδας”, οι οποίες παρέχουν υπηρεσίες κοινωνικού – προνοιακού χαρακτήρα που απευθύνονται σε ηλικιωμένους, παιδιά, άτομα με αναπηρία και άτομα με χρόνιες παθήσεις και οι Κοιν.Σ.Επ. “Συλλογικού και Παραγωγικού Σκοπού”, οι οποίες αποσκοπούν στην προώθηση της απασχόλησης, στην ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής και της τοπικής ή περιφερειακής ανάπτυξης».

Aυτή τη στιγμή ο Άγγελος μαζί με άλλους 7 προσπαθούν να συστήσουν μια νέα  Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης, τον «Κοινωνικό Συνδετήρα» στον Χολαργο. Σκοπός της είναι η δημιουργία ενός κοινωνικού συνεταιριστικού καφενείου με βιολογικά προϊόντα. Τα έσοδα όπως μου διευκρινίζει ο Άγγελος, θα χρησιμοποιηθούν για την χρηματοδότηση δωρεάν δημιουργικών δράσεων επανένταξης και κοινωνικοποίησης εξαρτημένων ή απεξαρτημένων από ουσίες ατόμων.

«Οι τέσσερις από εμάς έχουμε ολοκληρώσει πρόγραμμα απεξάρτησης στο 18 ΑΝΩ. Εκεί εισπράξαμε βοήθεια και αλληλεγγύη. Και επιθυμούσαμε με κάποιο τρόπο να το ανταποδώσουμε στην κοινωνία», λέει ο Νίκος Διβάρης, πρόεδρος του Κοινωνικού Συνδετήρα και πρώην χρήστης ναρκωτικών.

Τα κέρδη μιας Κοιν.Σ.Επ. όπως μαθαίνω από τον Νίκο διατίθενται ποσοστιαία, ετησίως, ως ακολούθως: 5% για το σχηματισμό αποθεματικού, έως 35% διανέμεται στους εργαζομένους ως κίνητρο παραγωγικότητας και το υπόλοιπο (τουλάχιστον 60%) διατίθεται για τις δραστηριότητες της επιχείρησης και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

«Με το κοινωνικό καφενείο θέλαμε να μπορέσουμε να βιοποριστούμε κι εμείς, αλλά και να καταφέρουμε με τα έσοδα να συντηρήσουμε δράσεις επανένταξης, κυρίως ψυχοθεραπευτικού χαρακτήρα, με αξονα την τέχνη. Θέλουμε να γίνει το κοινωνικό καφέ μέσο κοινωνικοποίησης και συγχρόνως, όσοι παραδίδουν τα μαθήματα να πληρώνονται από τις δράσεις αυτές και με αυτό τον τρόπο το κέρδος να αναδιαμένεται στην κοινωνία. Αυτό μας γοήτευσε».

Μια παρόμοια προσπάθεια κάνει ο Βασίλης Ιωαννίδης στην Θεσσαλονική με την δημιουργία της Κοιν.Σ.Επ. Άριστον. «Οι περισσότεροι νέοι σήμερα βρίσκουν δουλειά σε κάποια καφετέρια ή σε κάποιο κλαμπ για να τα βγάλουν πέρα. Έτσι σκεφτήκαμε να φτιάξουμε μια κοινωνική καφετέρια, η οποία να απασχολεί νέους φοιτητές, ανέργους, που δεν θα σερβίρουν απλώς ένα καφέ, αλλά θα προσφέρουν εθελοντικά υπηρεσίες σε άτομα με ειδικές ανάγκες. Ο σκοπός της κοινωνικής καφετέριας είναι να στον ίδιο χώρο που πάει όλος ο κόσμος, να πηγαίνει κι αυτός που ανήκει σε κάποια ευπαθή ομάδα. Έτσι απορροφούμε νέους ανέργους και παράλληλα προσφέρουμε κάποιο κοινωνικό έργο».

«Μία από τις προσεχείς μας δράσεις έχει σκοπό να καταφέρουμε να μας παραχωρήσουν ένα όχημα το οποίο θα μεταφέρει άτομα ΑΜεΑ από το σπίτι τους στην καφετέρια, ώστε να μην μαραζώνουν μόνα τους», μου λέει κλείνοντας τη συζήτησή μας.

Λίγο αργότερα συνομιλώ με την Χριστίνα Νομικού η οποία δημιούργησε την Κοιν.Σ.Επ. Κοινωνικής Φροντίδας «Άγγιγμα Ζωής», με στόχο να συμβάλλει στην κοινωνική, ψυχολογική, συναισθηματική, πνευματική και ιατρική υποστήριξη των ογκολογικών ασθενών και των οικογενειών τους, μέσα από την ενημέρωση, την γνώση καθώς επίσης και την ευαισθητοποίηση του ευρύτερου πληθυσμού.

Η ιδέα για την δημιουργία της Κοιν.Σ.Επ. ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια, όταν ο σύζυγός της διαγνώστηκε με καρκίνο στον εγκέφαλο. «Ξεκίνησα ένα άνισο αγώνα με αντίπαλο τον χρόνο και την γραφειοκρατία για την αποκατάστασή της υγείας του. Πολλές φορές χρειάστηκε να «ξανα-εφεύρω», τον τροχό προκείμενου να υπερνικήσω τα εμπόδια που διαρκώς συναντούσα, σε όλους τους τομείς», μου εξηγεί η Χριστίνα.

«Καθημερινά διαπίστωνα ότι υπήρχε έλλειψη υποστήριξης των οικογενειών που χτυπιούνται από τον καρκίνο. Καθώς όλα αυτά συνέβαιναν την περίοδο της οικονομικής κρίσης, η απώλεια της εργασίας μου ήταν ένα ακόμα πλήγμα. Έτσι η απόφασή μου να ασχοληθώ ενεργά με την υποστήριξη των ογκολογικών ασθενών και όσων εμπλέκονται με τον καρκίνο, ήρθε αργότερα σαν μία απόλυτα φυσιολογική συνέχεια της δικής μου εμπειρίας».

Αυτή την στιγμή το «Άγγιγμα» υποστηρίζεται από 5 άτομα και εθελοντές γιατρούς, κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους και χρηματοδοτείται από δωρεές ιδιωτών και ιδρυμάτων, ενώ στεγάζεται στο σπίτι της Χριστίνας. Προς το παρόν έχει προσφέρει τις υπηρεσίες του εντελώς δωρεάν σε 80 οικόγενειες.

 «Πέρα από την ψυχολογική και ιατρική υποστήριξη, είναι σημαντική και η κοινωνική υποστήριξη του ασθενή αλλά και η ενημέρωσή του», μου εξηγεί η Χριστίνα. «Ένας καρκινοπαθής πρέπει να γνωρίζει τα δικαιώματά του. Κατά την διάρκεια της θεραπείας στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι σε θέση να εργαστεί. Σε αυτό το διάστημα δικαιούται προσωρινή σύνταξη. Αυτό οι περισσότεροι δεν το γνωρίζουν. Το Άγγιγμα καλύπτει αυτό το κρατικό κενό. Το επόμενο βήμα είναι να δημιουργηθεί και ένα νομικό τμήμα».

Αναρωτιέμαι τι άλλα προβλήματα αντιμετώπισε η Χριστινά. Μου εξηγεί ότι ένα μεγάλο θέμα προκύπτει με την εφορία. «Οι εφορίες δεν ξέρουν πώς να αντιμετωπίσουν τις Κοιν.Σ.Επ. Γι’ αυτό ευθύνεται το κράτος. Αν δεν μπορεί το Υπουργείο Εργασίας να συντοστεί με το Υπουργείο Οικονομικών τι να τον κάνουμε τον νόμο που περάστηκε;»

Η Στέλλα Γκεδίκογλου, στο στα Λουτρά Λαγκαδά, αντιμετώπισε παρόμοια προβλήματα. Εκείνη έμεινε άνεργη το καλοκαίρι του 2012. Η ιδέα για την δημιουργία της Κοιν.Σ.Επ. «Μυγδονία», με αντικείμενο τα βότανα, τα αρωματικά φυτά και την μεταποίησή τους, προέκυψε όταν κάποιος κοντινός της φίλος ανέφερε όσα γνώριζε για την κοινωνική οικονομία και εκείνη θυμήθηκε ό,τι είχε μάθει από την μητέρα της σχετικά με τα σπιτικά σαπούνια.

«Ξεκινήσαμε σαν γυναικεία επιχείρηση, αλλά στην πορεία το αλλάξαμε, διότι, ιδιαίτερα στην ύπαιθρο, δεν υπάρχει ακόμη εμπιστοσύνη στην γυναικεία επιχειρηματικότητα. Έτσι τώρα είμαστε 3 γυναίκες και 2 άντρες, από 36 έως 63 χρόνων. Στην αρχή δυσκολευτήκαμε πάρα πολύ. Απευθυνθήκαμε στον δήμο αλλά δεν είχαμε καμμία υποστήριξη. Κι έτσι προχωρήσαμε μόνοι μας. Εγώ παραχώρησα προσωρινά την αποθήκη του σπιτιού μου, η οποία έχει μετατραπεί σε εργαστήριο. Έχουμε κι ένα μικρό χωραφάκι στο οποίο καλλιεργούμε το 50% των βοτάνων που χρησιμοποιούμε. Τώρα έχουμε αρχίσει και φορτσάρουμε. Στέλνουμε βότανα στην Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα και έχουμε πολλά σχέδια, αλλά και πολλά προβλήματα».

Ζητώ στην Στέλλα να μου μιλήσει για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Μου εξηγεί ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα ξεκινά από την έλλειψη εκπαίδευσης όσον αφορά στον συνεργατισμό και στην κοινωνική οικονομία. «Ως Κοιν.Σ.Επ. «Μυγδονία», έχουμε καταθέσει προτάσεις στο Υπουργείο Εργασίας για σωστή εκπαίδευση και περιμένουμε απάντηση και προτάσεις υλοποίησης. Επίσης, δεν υπάρχει ακόμη πλήρης ενημέρωση του δημόσιου τομέα για τον τρόπο λειτουργίας των Κοιν.Σ.Επ., αλλά και της συμβολής τους στην τοπική ανάπτυξη, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται λειτουργικά προβλήματα στις εφορίες και στους Δήμους, αλλά και να αμφισβητείται ο θεσμός τους. Η Κοιν.Σ.Επ. είναι ο μόνος φορέας που δημιουργεί θέσεις εργασίας όταν όλοι οι άλλοι φορείς, ιδιωτικοί και δημόσιοι, απολύουν και καταργούν θέσεις εργασίας. Προκειμένου να αντιμετωπίσουμε όλα αυτά, οι εκπρόσωποι της Κοιν.Σ.Επ. της Κεντρικής Μακεδονίας, αποφασίσαμε την δημιουργία Δικτύου για την συλλογική αντιμετώπισή τους, αλλά και για καλύτερη ενημέρωση, αλληλοβοήθεια και υποστήριξη μεταξύ μας».

 Όλες οι περιπτώσεις των ανθρώπων που μου μίλησαν, αν και ζοφερές, κουβαλάνε εντούτοις μια αισιοδοξία κι ένα μήνυμα πολύ ενθαρρυντικό: μπορεί να χάθηκαν πολλά τα χρόνια του μνημονίου, αλλά η ανθρωπιά είναι για πολλούς, ευτυχώς, ακόμη εδώ. Ας τους διευκολύνει το κράτος λοιπόν.

http://www.vice.com